در حدود ۱۳۰ تا ۲۳۰ هزار سال پیش گونه‌ای از انسان‌ها می‌زیستند که نامشان نئاندرتال‌ها (Homo neanderthalensis) است. به نوعی از اجداد اولیه‌ی انسان‌ها به حساب می‌آیند. اروپا، بخشی از آسیای غربی، آسیای مرکزی و قسمت شمال چین (آلتای) منطقه‌های سکونت آنان بوده است.

بر اساس شواهد تخمین زده‌اند؛ انسان امروزی یا هوشمند (هومو ساپینس) 5 هزار سال پیش در اروپا ظاهر شدند و احتمال آن که این دو گونه انسان با یکدیگر در تماس بوده‌اند، بسیار است.

ویژگی‌های فیزیکی نئاندرتال‌ها

بدن این گونه انسان‌ها برای زندگی با آب و هوای سرد سازگار بوده است، کاسه‌ی سر بزرگی داشتند و علی‌رغم داشتن قدی کوتاه، درشت اندام بودند و از دیگر ویژگی‌های ظاهری نئاندرتال‌ها می‌توان به بینی درشت آنان اشاره داشت. اگر دقیق‌تر مشخصاتشان را بیان کنیم: نئاندرتال‌‌های جنس مذکر، قدشان تقریباً 165 سانتی متر و وزن سنگینی داشتند و متوسط قد زنان  مابین ۱۵۳ تا ۱۵۷ بوده که نسبت به انسان‌های امروز قامت کوتاه‌تری داشتند.

شیوه زندگی نئاندرتال‌ها

انسان‌های نئاندرتال همانند انسان امروزی با آتش آشنا بودند اما از کاربرد‌های گوناگون آن مانند پخت غذا بی‌خبر بودند. نحوه زیست آن‌ها به صورت گروه‌های 15 الی 20 نفره بوده که دور از هم زندگی می‌کردند و جمعیت متراکم نداشتند. یافته‌ها نشان می‌دهد مردگانشان را هم‌چون انسان‌های امروزی به ‌طور آئینی دفن می‌کردند.

تحقیقات اخیر در رابطه با عمر نئاندرتال‌ها حاکی از آن است که همه آن‌ها میانگین عمرشان بین 20 تا 30 سال نبوده بلکه برخی از آن‌ها سنشان به 40 الی 50 هم رسیده که کهنسال‌های این گونه را تشکیل می‌دادند.

شواهد به دست آمده نشان می‌دهد برای شکار حیوانات بزرگ ابزارهای سنگی متعددی ساخته بودند، نئاندرتال‌ها انسان‌های هنرمندی بودند؛ غارها، مکان سکونتشان را با شابلون‌های دستی که امروز پیدا شده مزین می‌کردند. حتی جواهراتشان نیز رنگ آمیزی شده بود.

فرضیات متعدد در رابطه با انقراض نئاندرتال‌ها

نشستی که در انجمن باستان‌شناسان آمریکا سالانه برگزار می‌شود؛ در سال 2015 دانشمندان اظهار داشتند که «مبحث انقراض نئاندرتال‌ها بسیار پیچیده است» و معدود افرادی بر دلایل انقراض توافق نظر دارند. برخی از این دلایل در متن زیر ذکر شده است:

در فرضیه‌ای عنوان شده مهاجرت انسان‌های هوشمند از آفریقا به اروپا و آسیا موجب شد تا نئاندرتال‌ها در تقابل با آنان کم‌کم به برون مرزها رانده شدند و انسان‌های امروزی جای آن‌ها را گرفتند. با این حال، زاد و ولد‌هایی هم طبق گفته‌ها با آنان صورت گرفته است که وجود ژن‎های آنان در انسان‌های امروزی آن را  تایید می‌کند.

_بعضی از محققان معتقدند نئاندرتال‌ها ۴۰ هزار سال قبل منقرض شدند که درست مطابق با فعال شدن آتش فشان قله‌ی کامپانیان ایگنیمبریت در کشور ایتالیا است.

_آنان همیشه در معرض حمله حیوانات بزرگ گوشت‌خوار بودند و خطر حمله‌ها این گوشتخواران زندگی آنان را تهدید می‌کرده است.

_ وقوع سیل ‌های شدید، تخریب پوشش‌های جنگلی و در کل تغییرات شدید آب و هوایی در اوراسیا کم تاثیر بر انقراض  نئاندرتال‌ها نبوده است.

 _ در ادامه تغییر آب و هوا و وضعیت زمین گوزن‌ها جای خود را به ماموت ‌های علفزار دادند. از آن جا که شکار ماموت برای نئاندرتال‌ها‌ سخت بود، با کمبود مواد غذایی رو به رو شدند.